ساعت یازده و نیم شب 29 آذر ماه 1396، زلزله ای 5 ریشتری تهران را در نوردید. این زلزله به مرکزیت ملارد رخ داد. استان های البرز، تهران و قم را لرزاند و در استان های گیلان و مرکزی نیز حس شد. در این مطلب از اینجاست دات نت می خواهیم تحلیلی داشته باشیم از این واقعه.
تجربه لحظه زلزله کم سابقه تهران،برای هرکسی متفاوت بود. عده ای به سختی متوجه شدند که زلزله ای در حال رخ دادن است. بخشی از افراد که در اتوبان ها و بزرگراه ها حرکت می کردند، از وقوع زلزله بی خبر بودند.
ولی بسیاری از ساکنان تهران، کرج و قم، زلزله 5.2 ریشتری اخیر را به شدت احساس کردند. خسارات زلزله اخیر چه از نظر مالی چه از نظر جانی، بسیار اندک بود. در مناطق اندیشه و ملارد گزارشاتی مبنی بر ریزش کاشی نمای بعضی از ساختمان ها منتشر شد.
پس از این که زلزله مذکور رخ داد، بسیاری از ما تصور کردیم که زمین لرزه وعده داده شده فرا رسیده است. زلزله ای بین 7 تا 8 ریشتر که رسانه ها به شکل مداوم هشدار احتمال وقوع آن را در تهران می دهند. بعد از این که به لطف رسانه های مختلف به خصوص شبکه های اجتماعی مطلع شدیم که زلزله رخ داده 5.2 ریشتر بوده است، بسیاری از ما حدس می زدیم که این پیش لرزه ای بر زلزله مهیب و بزرگ تری است.
ساکنان مناطقی که تحت تاثیر زمین لرزه مذکور به مرکزیت ملارد قرار گرفته بودند، هر لحظه انتظار زلزله بزرگ تر را می کشیدند. به همین خاطر خیلی ها از خانه خود خارج شده و به سمت پارک ها و خیابان ها روانه شدند. برخی در مناطق بازتر چادر زدند. برخی در خودروی خوابیدند و هرکس به شکلی سعی می کرد در منطقه ای امن پناه بگیرد. کسانی که خودرو داشتند به سمت پمپ بنزین ها راه افتادند و خیابان های شهر تهران برای اولین بار در نیمه شب دچار ترافیک سنگین شد. از طرفی دیگر آلودگی هوای تهران که از چند روز قبل ناسالم بود آلوده تر شد و شاخص های آلودگی آن افزایش یافت.
بدین ترتیب، تهرانی ها در بامداد 30 آذر ماه با تمامی معضلات و چالش های شهرشان رو به رو شدند. مردم از طرفی با مشکل سرما، ترافیک و آلودگی شدید هوا رو به رو بودند و از طرفی دیگر با احتمال وقوع زلزله ای مهیب در هر لحظه. تهران آن شب نخوابید.
یک ماه پیش از زلزله تهران، زمین لرزه ای 7.2 ریشتری در کرمانشاه رخ داد. زلزله ای مهیب که بازتابی جهانی داشت. پس از زلزله کرمانشاه، قطار زلزله در ایران به راه افتاد. استان های مختلف از جمله استان کرمان لرزیدند. در حالی که گسل های مختلف در سراسر ایران فعال شده بودند، پس لرزه های زلزله کرمانشاه ادامه داشت. پس از زلزله استان کرمان نیز پس لرزه های آن پایان پیدا نکرد. تا لحظه نگارش این مطلب هنوز پس لرزه هایی در آن دو استان به خصوص در مناطق هجدک در کرمان و سر پل ذهاب در کرمانشاه ادامه دارد.
رخداد زلزله های متعدد در سراسر ایران و هم چنین وحشت پراکنی رسانه ها و شبکه های اجتماعی درباره زلزله احتمالی تهران، در افکار عمومی تهرانی ها پس از زلزله 29 آذر تاثیر داشت. به همین خاطر خیلی ها تا ساعت 3 بامداد در خیابان ها و پارک ها مانند. عده ای دیگر تا زمان طلوع آفتاب و یا حتی صبح بیرون از خانه بودند.
پس از زلزله ستاد مدیریت بحران فعال بود و درب ورزشگاه ها و مکان ها مذهبی به روی مردم گشوده شد. روز بعد از زلزله در استان های البرز، قم و تهران تعطیل شد.
تاثیر فناوری بر وقایع پس از زلزله تهران
این روز ها توییتر، تلگرام و به طور کلی شبکه های اجتماعی تاثیر زیادی بر روایت اخبار و وقایع در ایران دارند. شاید کم تر از یک یا دو دقیقه از وقوع خود زلزله گذشته بود که کانال های تلگرامی شروع به انتشار اخبار و مشخصات زلزله کردند. بسیاری از شهروندان با استفاده از تلگرام و تماس های تلفنی جویای وضع دوستان نزدیکان خود شدند.
شاید اگر این زلزله 10 سال پیش رخ می داد، وقایع پس از زلزله بسیار متفاوت بود. در آن دوران تنها منبع اخبار برای افراد زلزله زده تلویزیون و رادیو بود و دسترسی به اینترنت برای کسانی که از خانه خود خارج شده بودند، عملن ناممکن بود. اما خوشبختانه در زلزله تهران در 29 آذر 96، اکثر شهروندان پس از خروج از خانه خود به حجم بالایی از اطلاعات دسترسی داشته و لحظاتی پس از زمین لرزه به ابعاد واقعه آگاهی کامل داشتند.
بسیاری از شهروندان زلزله زده در استان های تهران، قم و کرج به وسیله گوشی های هوشمند خود به اینترنت پرسرعت دیتا مثل 3G و 4G دسترسی داشتند. محمد جواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران با استفاده از حساب توییتر خود به شهروندان تهران توصیه کرد که مدت زمان تماس ها خودشان را کاهش دهند و خبر از افزایش میزان مصرف دیتا داد.
کانال ها و گروه های تلگرامی زیادی بعد از وقوع زلزله شروع به شایعه پراکنی و انتشار اخبار جعلی و نامعتبر کردند. خبرگزاری های مختلف اما، مسئولانه و با آگاهی از این که اخبار خروجی شان بر تصمیم گیری مخاطبان در هنگام بحران تاثیر می گذارد، به گزارش اخبار پس از زلزله پرداختند. دسترسی گسترده تر خبرنگاران به اینترنت باعث شده بود، کیفیت و جزئیات اخبار منتشره در سایت ها و خبرگزاری های مختلف افزایش یابد.
مسئولان بر استفاده از رادیو تاکید داشتند. در شرایط پس از زلزله ی 5 ریشتری آن شب، با توجه به این که خرابی به بار نیامده بود، دسترسی به اینترنت هم چنان برقرار بود و بسیاری نیاز به استفاده از رادیو نمی دیدند. اما باید توجه داشت در صورت وقوع زلزله مخرب، دکل های مخابراتی آسیب پذیرترند. در صورت از بین رفتن دسترسی به اینترنت و تلفن، بهترین منبع اخبار رادیو خواهد بود.
زلزله تهران، جک ها و مطالب طنز
ساختن جک و لطیفه پس از هر حادثه و واقعه ای در ایران مرسوم شده است. زلزله تهران هم از این قاعده مستثنی نبود و انتشار جک ها شاید کم تر از یک ربع پس از زلزله آغاز شد. منبع اصلی جک ها توییتر بود که به مرور در تلگرام و اینستاگرام بازنشر می شد. شاید یکی از دلایلی که می توان به واسطه آن وجود گسترده ی جک ها را پس از زلزله مذکور توجیه کرد این است که زمین لرزه چندان مخرب نبود.
اگر بخواهیم به نکات منفی این مطالب طنز اشاره کنیم، این است که باعث دلخوری برخی از کاربران شده بود. از نکات مثبت این مطالب نیز می توان به روحیه بخشی به شهروندان پس از زلزله و کاهش ترس و هراس آن ها اشاره کرد. نکته دیگر آن است که ارتباط مستمر پس از زلزله تهران باعث شده بود حس اتحاد و احساس مشترک بین شهروندان تقویت شود و بهتر بتوانند با خطر زلزله احتمالی کنار بیایند.